Grozny: Stedenbouw op zijn Russisch

Ik ken Grozny vanuit het nieuws. Hoe de stad, Stalingradgewijs, naar een uiterst bittere strijd tussen Russen en Tsjetsjenen, tussen 1999 en 2002 werd gereduceerd tot een puinhoop waar amper nog een muur overeind stond. 

Uw dienaar valt dan ook haast van zijn motor wanneer hij in goed gezelschap Grozny binnen rijdt. Voor ons opent zich een panorama dat lijkt op een mini-Dubai. Maar dan op zijn Russisch.

Het ene gloednieuwe gebouw wedijvert er met het andere. Moskou heeft de Tsjetsjenen – of liever hun leiders: vader Akhmat Kadyrov (1951-2004) en zijn zoon Ramzam (president sinds 2007) – veel geld toegestopt na het beëindigen van de oorlog. Dat bekostigde de wederopbouw.

Boycot? Welke boycot?

“Allemaal van ons belastinggeld”, gromt onze begeleider Alexander, wanneer hij al die weelde in de stad aanschouwt. Het moet gezegd: wisten we de afgelopen dagen niet eens of we door Kabardino-Balkarië of Ingoesjetië reden, vanaf het moment dat we Tsjetsjenië binnenrijden, is het of we een onafhankelijk land betreden. Er is een enorme toegangspoort waar we onder rijden, met de Tsjetsjeense en de Russische vlag, geflankeerd door de portretten van Vladimir Poetin en Ramzan Kadyrov. Zij aan zij, schouder aan schouder. Het lijken in deze opstelling wel gelijken. Overal zie je ook lokale politie en security.

Maar dan Grozny zelf. We zetten de motoren af aan ons hotel aan het meer van Grozny en wandelen ‘s avonds langs de oevers van het meer. Ouders met kinderen genieten van het lichtspektakel van de dansende fonteinen in het meer, die alle kleuren van de regenboog krijgen. Aan de oever van het meer zijn moderne restaurants en koffiehuizen, met prima eten.

Je kan er ook zien hoe de Russen omgaan met de Westerse boycot: ze lachen ermee, net zoals wij. We zien een koffiehuis dat dit duidelijk maakt: Starbucks wordt Starbacks, en voor de rest verandert er niks. Coca Cola? In alle soorten en maten. Ingevoerd met de miljoenen vanuit Wit-Rusland en Turkije. Het staat erop. Sancties? Vooral ten nadele van Westerse bedrijven, zo lijkt het wel.

Paintball

Op onze wandeling door Grozny, de dag erop, worden we geëscorteerd door Elena, de vrouw van Alexander. Elena is een verschijning die herinnert aan Venus van Botticelli. Haar Engels is wankel en dus leest ze de attracties die ze wil becommentariëren af van haar smartphone, via Google Translate. In alle eerlijkheid: moest een gids met een stijve baard, zoals Ramzan Kadyrov, ons deze uitleg doen, wij strompelden hem slaapwandelend achterna door de stad, maar bij Elena hangen we als betoverd aan haar keurig gestifte lippen.

Onze wandeling door Grozny leidt ons naar de top van een van de fantasieloze torengebouwen, van waarop we een panoramisch uitzicht hebben over de stad. Tenminste, over een deel van de stad, want één zijde is afgespannen met een veiligheidslint en wordt bewaakt door een security-man met een pistool aan zijn heup. Hij moet garanderen dat bezoekers niet die kant opkijken, laat staan foto’s maken, want die kant kijkt uit op de residentie van big boss Ramzan Kadyrov. Op Google krijg je echter wel een perfecte inkijk in het domein van Ramzan: kasteelachtige villa, private moskee en… een grote paintball-hall. Aan die paintball toestanden is trouwens een bizar verhaal gekoppeld.  Vrouwen die zonder hoofddoek over straat wandelden waren in 2010 plotseling opgejaagd wild. Ze vertelden dat ze werden beschoten met paintballgeweren door mannen in militaire uniformen, die sterk leken op de veiligheidstroepen van tiran Ramzan. Die zei over de incidenten: “Ik heb er geen weet van, maar als ik die mannen tegenkom, zal ik ze bedanken.”

Vandaag mogen vrouwen zonder hoofddoek weer in Grozny. 

Fantasieloos

Wanneer ik vanaf dit uitkijkpunt Grozny overschouw, zie ik het ene fantasieloze torengebouw naast het andere en er worden er nog bijgebouwd. Natuurlijk, als je een stad tot gruis bombardeert, wordt urbanisatie en cityplanning gemakkelijk. Tabula rasa en dan bouwen maar. 

In Grozny wonen vandaag 340.000 mensen, evenveel als voor de oorlog. Toen woonden er veel Russen, die allemaal op de loop gingen voor het krijgsgeweld en ook veel Tsjetsjenen, die allemaal tot moes werden gebombardeerd. Er vielen 160.000 burgerdoden in de tweede Tsjetsjeense oorlog. Velen vluchtten naar Europa, zoals de man die we onderweg tegenkwamen en die ons in perfect Frans aansprak. Hij woont in Straatsburg en kwam nu terug om zijn familie in een bergdorp te bezoeken.

We gaan op weg naar de grote moskee, die wel een kleine kopie lijkt van de Süleymaniye moskee in Istanboel. Maar binnenin is het echt een juweeltje.

Plastic

Het toppunt van wansmaak wordt bereikt met een reusachtige plastic-boom voor de moskee. Het is een één op één-kopie van een olijfboom uit Jordanië die 1.500 jaar oud zou zijn en waaronder de profeet Mohammed één of ander belangrijk rendez-vous had. In plastic!

Nochtans is Grozny populair bij de Russische dames. “Wij komen graag naar hier, omdat hier veel wellness is”, legt Elena uit. “Ze soigneren ons hier goed. Het is hier zoals in Dubai.”

En of Grozny populair is bij de inwoners van Moskou, St.-Petersburg en andere grote Russische centra. In ons hotel tref je aan het ontbijt dan ook een bonte mengeling van dames: Tsjetsjeense vrouwen met een hoofddoek en een lange rok schuiven er samen aan met pronte dames uit Moskou in een soort trouwjurk met veel kant en broderie en een decolleté waar een gletsjerspleet op de Everest klein bier tegen is. Uw dienaar, die toch enige ervaring heeft in de bergsport, krijgt er ter plekke hoogtevrees van.